Restauratie retabel Lam Gods kan van start gaan

Dat het veelluik van het Lam Gods (1432) van de gebroeders Van Eyck in de Sint-Baafskathedraal in Gent erfgoed is van wereldformaat, hoeft geen betoog. Enkele jaren geleden werd duidelijk dat het klimaat in de kooi waarin het schilderij zich bevindt, niet voldeed aan de eisen voor behoud van dit topstuk. In het kader van dringende instandhoudingswerken werd een toestandsbeschrijving opgemaakt waaraan tevens een wetenschappelijk onderzoek werd gekoppeld dankzij de steun van The Getty Foundation. Maar wilde men dit topstuk duurzaam voor de komende generaties bewaren, dan waren diepgaandere maatregelen, een grondige conservatie en restauratie, vereist. De Vlaamse Overheid nam hiertoe de beslissing en wees het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent aan als locatie voor de restauratie van het Lam Gods en de Provincie Oost-Vlaanderen als verantwoordelijke voor de publiekscampagne bij deze restauratie. De eigenlijke restauratie zal uitgevoerd worden door het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK).

Veel instellingen, organisaties en partners zetten hun schouders onder de restauratie van dit topstuk. De Provincie Oost-Vlaanderen neemt de publiekswerking voor haar rekening via haar Provinciaal Cultuurcentrum Caermersklooster in de wijk Patershol in Gent. Stad Gent staat in voor de locatie van de conservatie/restauratiecampagne. In het Museum voor Schone Kunsten (MSK) zal zaal 4 voorbehouden en ingericht worden als restauratieatelier. Iedereen kan de restauratiewerken volgen doorheen een glazen wand. Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) staat in voor de uitvoering van de behandeling. Zie ook de website vaneyck.kikirpa.be. Het team van conservatoren-restauratoren werkt hiervoor samen met een adviserend comité en met een aantal internationale werkgroepen rond diverse aspecten van de behandeling, zoals deze van de verflaag, van de panelen en de lijsten, van het klimaat en van de kunsthistorische context. De kathedrale kerkfabriek is de opdrachtgever, die Het Lam Gods beheert en die zetelt in het adviserend comité, samen met experten en vertegenwoordigers van de verschillende betrokken beleidsniveaus. Het Fonds Inbev-Baillet Latour sponsort voor 20% van het restauratiebedrag. De Vlaamse overheid, meer bepaald de ministers Geert Bourgeois (onroerend erfgoed) en Joke Schauvliege (cultuur), financiert voor 80 % de restauratiewerken. De totale restauratiekost wordt geraamd op 1 400 000 euro.

De start van de werkzaamheden is gepland in september 2012 en zal 5 jaar duren. De restauratie wordt opgedeeld in drie fasen, waarbij steeds één derde van de panelen zal worden verplaatst naar het MSK; twee derde van het altaarstuk blijft in de Sint-Baafskathedraal. De restauratie is te volgen achter een glazen wand; camera's capteren de werkzaamheden en stralen de beelden door naar het Caermersklooster. Zowel in het MSK als in de Sint-Baafskathedraal zal de bezoeker geïnformeerd worden over de restauratiewerken. Het altaarstuk zelf moet te allen tijde en doorheen de restauratiewerken toegankelijk blijven voor het publiek. Meer nog, de bezoeker kan de restauratiewerken op de voet volgen en krijgt duiding bij de uitgevoerde werken en bij het belang van dit topstuk. De Provincie Oost-Vlaanderen stelt hiervoor een deel van haar Provinciaal Cultuurcentrum Caermersklooster ter beschikking. De bezoeker kan er terecht voor informatie en duiding. Via projecties kan hij er de restauratiewerken in het MSK live volgen en ook permanent de resterende panelen in de Sint-Baafskathedraal. Daarnaast wordt de restauratie wekelijks gedurende 30 minuten op professionele wijze gefilmd. Deze film vertelt en toont wat en hoe de komende week te werk zal gegaan worden. Deze film wordt dagelijks 'in loop' in het Caermersklooster getoond. Na verloop van tijd geeft dat een uniek audiovisueel document van de restauratiewerken.

Halfjaarlijks komt er een nieuwe tentoonstelling die telkens een ander aspect van Het Lam Gods belicht. De tentoonstellingen zijn wetenschappelijk onderbouwd maar toegankelijk gemaakt voor een breed publiek. Om het belang van Het Lam Gods ook voor een jonger publiek duidelijk te maken worden educatieve pakketten voor scholen en jeugddiensten ontwikkeld. Een nieuwsbrief moet de geïnteresseerde kunstliefhebber op de hoogte houden van het verloop van de restauratie en van de publieksactiviteiten. Als sluitstuk voorziet men de uitgave van een boek met al het materiaal dat er tijdens de restauratiewerken werd verzameld.

Het Topstukkendecreet (2003) beschermt roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijke waarde. Het gaat om cultureel erfgoed dat omwille van zijn bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het Lam Gods behoort – hoe kan het anders – hiertoe. Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege: “De restauratiecampagne van het Lam Gods is de eerste restauratieactie die het beleidsdomein Cultuur en Onroerend Erfgoed gezamenlijk ondernemen. De restauratiekosten worden gelijk verdeeld. De raming bedraagt 1,4 miljoen euro. Het Topstukkendecreet is een belangrijk financieringsinstrument voor de conservatie en restauratie van Topstukken. Het decreet voorziet in een subsidiëring van maximum 80% van de restauratiekosten. En voor Topstukken die onlosmakelijk deel uitmaken van een beschermd monument, zoals het Lam Gods in de Sint-Baafskathedraal, wordt deze restauratiepremie gedeeld met Onroerend Erfgoed.” Vanuit Onroerend Erfgoed maakt Geert Bourgeois 551 000 euro vrij voor de restauratie. Minister Bourgeois: “Dit is de helft van de Vlaamse subsidie. Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het restauratieproject heel belangrijk. De kennis en expertise die de komende 5 jaar wordt opgebouwd, kan ook nuttig zijn voor latere gelijkaardige projecten. En als minister van Toerisme voeg ik er ook nog graag aan toe dat het Lam Gods behoort tot het allerbeste dat Vlaanderen te bieden heeft, zowel voor binnenlandse als voor buitenlandse bezoekers.”